BDO: Tekorten gemeenten nemen af, uitdagingen worden groter

EINDHOVEN - Nederlandse gemeenten kampen met structurele financiële uitdagingen. Hoewel het resultaat van alle gemeenten met 4,6 miljard euro in 2020 positief was, sloot nog altijd ruim één op de drie (125 gemeenten) af met een tekort. Dat blijkt uit de Benchmark Nederlandse gemeenten van BDO Accountants & Adviseurs. 

De onderlinge verschillen tussen de 355 gemeenten zijn enorm. Het positieve resultaat was vooral het gevolg van incidentele voordelen. Verdere verschraling van gemeentelijke voorzieningen ligt nog steeds op de loer, terwijl de uitdagingen veel groter worden. De 355 gemeenten verwachten dit jaar gezamenlijk een tekort van één miljard euro.

In het rapport van BDO is de financiële gezondheid van alle 355 gemeenten beoordeeld op basis van de jaarrekeningen over 2020. Resultaat is een financiële ranking van alle gemeenten, verdeeld naar inwoneraantal. Daarnaast zijn de begrotingen voor 2022 geanalyseerd.

In financieel opzicht was 2020 voor veel gemeenten geen slecht jaar, ondanks de coronacrisis. Het positieve resultaat van alle gemeenten gezamenlijk was 4,6 miljard euro, terwijl het jaar ervoor nog sprake was van een verlies van 747 miljoen euro.

De meevallende cijfers zijn voor een flink deel toe te schrijven aan de verkoop van Eneco-aandelen door 44 gemeenten, waarmee in totaal een bedrag van 4,1 miljard euro gemoeid was. Daarnaast hebben gemeenten voor de periode 2019 tot en met 2021 een aanvullende bijdrage van één miljard euro voor jeugdzorg ontvangen.

Daarnaast kregen gemeenten één miljard euro aan coronasteun en hebben gemeenten minder geld uitgegeven omdat er in het eerste coronajaar minder activiteiten zijn geweest. Volgens Rob Bouman, voorzitter branchegroep Overheid van BDO, camoufleren die eenmalige meevallers de onderliggende zorgelijke situatie. "Ook constateren wij dat de begrotingen van gemeenten geen goede verwachtingen weergeven, mede omdat ze zeer sterk afhankelijk zijn van bijdragen van het Rijk."

Vorig jaar ging 80% van de gemeenten vooraf uit van een tekort, maar dat kwam uiteindelijk uit op 35% (125 gemeenten). "Als we uitgaan van de begrotingen voor komend jaar, dan verwachten gemeenten opnieuw een tekort van maar liefst één miljard euro", aldus Bouman.

Investeringen blijven achter, belastingen stijgen

BDO constateert op basis van de cijfers en een recente publicatie van het VNG dat gemeentelijke investeringen in wegen, scholen en andere voorzieningen de afgelopen twee jaar afnamen. Bouman: "Dit houdt zonder twijfel verband met de financiële tekorten van de afgelopen jaren en de hierdoor noodzakelijke bezuinigingen die gemeenten hebben doorgevoerd. Dat wordt nog extra versterkt door de impact van corona. Dit alles heeft een verschralend effect op de voorzieningen en het lokaal bestuur van de gemeenten."

Volgens het COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) hebben gemeenten over 2020 daarom ook een forse stijging aan gemeentelijke belastingen doorgevoerd. Zo stegen de gemeentelijke woonlasten voor meerpersoonshuishoudens met een eigen huis met ruim 5%, de sterkste stijging in jaren.

BDO doet gemeenten een aantal aanbevelingen. "De financiële situatie van gemeenten vraagt om een lange termijn visie en een structureel gezond financieel beleid", stelt Bouman. "De resultaten van 2020 zijn sterk beïnvloed door extra rijksbijdragen voor jeugdzorg, compensatie van de effecten van corona en uitgestelde investeringen. Maar gemeenten hebben behoefte aan een langetermijnvisie en stabiliteit vanuit het landelijke overheidsbeleid."

Kort na de presentatie van het regeerakkoord en met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht is het "belangrijker dan ooit om het komende jaar het vertrouwen tussen rijk en gemeenten te herstellen en andere vormen van samenwerken en financieren te ontwikkelen", aldus Bouman. "Daarbij is meer behoefte aan sturing op basis van vertrouwen, en minder op basis van controle. Met de energietransitie, woningbouw opgaven, stijgende zorgkosten (jeugd), de digitale transformatie en de coronacrisis zijn de uitdagingen van gemeenten groter dan ooit."

BDO-Benchmark Nederlandse gemeenten

De BDO-Benchmark Nederlandse gemeenten verschijnt dit jaar voor de vierde keer. Naast de financiële analyse en een doorkijkje naar de gemeentelijke begrotingen voor 2022, beschrijft het rapport de belangrijkste uitdagingen, conclusies en aanbevelingen.

Ook heeft BDO net als vorig jaar rapportcijfers toegekend aan individuele gemeenten. Deze zijn te bekijken in een online analysetool. Diverse gemeenten zijn aan het woord gelaten over hun financieel beleid, ervaringen en adviezen voor andere gemeenten.

Download hier BDO-Benchmark Nederlandse gemeenten 2022

Bron: BDO - donateur AccountancyWorld