Eerherstel accountancysector: een drietal constructieve ideeën

UTRECHT - In 2014 verscheen het rapport In het publiek belang (Werkgroep Toekomst Accountantsberoep). Sindsdien ligt de rol van de accountant in het ontdekken van fraude onder de loep en daarmee in bredere zin de kern van het accountancy vak. “Om vertrouwen te kunnen verschaffen moet je allereerst zelf worden vertrouwd. Dat vertrouwen heeft het accountantsberoep niet altijd waar gemaakt en soms zelf ronduit beschaamd”, aldus het rapport.

Wellicht merkt u in uw dagelijkse adviespraktijk nauwelijks iets van de discussie, omdat u uw werk naar eer en geweten doet. Toch zal er veel moeten veranderen in de sector aangezien zij niet voor niets onder vuur ligt. De meningen over wat de juiste manier is om het vertrouwen terug te winnen, lopen sterk uiteen. Daarbij vindt niet iedereen dat het de individuele accountant is die iets zou moeten veranderen. Zal de transitie dus van binnenuit of buitenaf moeten komen?

Na het verschijnen van het meest recente rapport van de MCA, Doorpakken! (2018), is er online weer veel over het onderwerp geschreven. In deze zomerse weken, waarin half Nederland met vakantie is, zetten we voor u een drietal constructieve ideeën op een rijtje die online zijn opgedoken. Wellicht fijn om ze eens rustig te overdenken tijdens een break in de schaduw.

Onverwachts bezoek

“Het actief opsporen van fraude zou een reddingsboei kunnen zijn voor accountants,” citeert Bas Knoop hoogleraar accountancy Joost van Buuren (Nyenrode) in het FD. Hoe? Door bijvoorbeeld vaker onverwachts langs te gaan bij een klant, aldus Van Buuren. Dit is een laagdrempelig stukje gedragsverandering waar elke accountant voor kan kiezen. Afgezien van of de accountant dan ook daadwerkelijk actief gaat opsporen, zal een onverwachts bezoek sowieso bijdragen aan het beter leren kennen van de cliënt en dat brengt natuurlijk allerlei voordelen met zich mee.

Digitaliseren

Marianne van der Zijde (bestuurslid NBA) is van mening dat een onverwachts klantbezoek niet “veel zoden aan de dijk zet” bij het opsporen van fraude. In een opiniestuk schrijft zij dat de sector baat kan hebben bij een stuk ‘beroepsontwikkeling’: “Zou het onredelijk zijn om te zeggen dat de accountant iedere fraude die ontdekbaar is in de cijfers met digitale technieken zou moeten ontdekken? Ik voel er wel wat voor.” 

Wat haar betreft liggen er kansen voor de sector op het gebied van digitalisering. Begin juni schreef zij nog een interessante blog waarin ze zich een voorstelling maakt van hoe dit er in de ‘Accountantsorganisaties in 2028’ uit zou zien: “De controle-aanpak: die is uiteraard digitaal. Data van de klant en van derden worden ingelezen en daarop worden alle mogelijke analyses gedraaid. (...) Het opsporen van fraude is niet bijzaak, maar een integraal onderdeel van deze aanpak. Om deze data goed te kunnen interpreteren is diepgaande kennis van de te controleren organisatie nodig.”

Opvallend is dat beide opiniemakers het opsporen van fraude een belangrijke rol toekennen in de verantwoordelijkheden van de accountant; misschien niet direct nu, maar dan in elk geval in de toekomst. Daarnaast impliceren zij dat kennis van de klant van essentieel belang is voor de accountant om deze verantwoordelijkheid  te kunnen dragen.

Verhalen delen met de buitenwereld

Volgens het artikel van Arjan Brouwer is er ruimte voor groei op het gebied van ‘informeren’ en ‘rapporteren’ naar de buitenwereld toe. Zo stelt hij voor om bijvoorbeeld jaarlijks verslag te doen van het aantal door accountants ontdekte en gemelde fouten en fraudes. De vraag is natuurlijk wie hiervan verslag zou moeten doen, maar het begint bij het melden ervan. Enerzijds ligt er dus verantwoordelijk bij de accountant zelf om melding te doen zodra er (redelijk vermoeden bestaat dat er) sprake is van fraude. Anderzijds legt Brouwer de verantwoordelijkheid bij de gehele sector om begrip te kweken door verhalen met de buitenwereld te delen.

“Als we dat goed doen, kunnen we er enerzijds voor zorgen dat stakeholders meer begrip krijgen van onze toegevoegde waarde en anderzijds dat er ook een nadrukkelijker discussie kan ontstaan over de hele rapportageketen en verantwoordelijkheden daarbinnen. (...) Er zijn heel veel mooie verhalen te vertellen over die bijdrage van accountants. Verhalen die veel te weinig worden verteld. Laten we dat, uiteraard met onze regels voor geheimhouding als randvoorwaarde, vaker doen.”

Maatregelen van buitenaf

Aanzet tot verandering kan ook van buiten de sector komen. Marcel Pheiffer stelt dit nog wat scherper en is van mening dat ‘de bijl aan de wortel’ gezet moet worden om de problemen aan te pakken. In het FD schrijft hij: “Dat (...) zal van binnenuit (...) nimmer gebeuren. Daar zijn buitenstaanders (wet- en regelgevers, toezichthouders, belanghebbenden, klagers, media en wetenschappers) voor nodig. De accountancy speelt een maatschappelijke rol, die te belangrijk is om aan accountants zelf over te laten.”

Strenger toezicht op de Wwft en ook de op handen zijnde meldplicht voor grensoverschrijdende constructies in 2020, zijn niet voor niets maatregelen die van buitenaf worden genomen. Toch ligt ook na invoer van deze maatregelen de bal weer bij de accountant en zijn/haar kantoor.

Een beter klimaat

Voor kleine en middelgrote bedrijven kan het een uitdaging zijn om continu op de hoogte te blijven van de laatste wetswijzigingen en ook in de waan van de dag alert te blijven op het publieke belang. Uzelf blijven ontwikkelen is daarom essentieel. Wellicht een goed moment om na de break in de schaduw uzelf weer eens op scherp te zetten en een van onze cursussen rondom dit onderwerp te volgen, bijvoorbeeld de cursus Focus op MKB: Omgaan met fraude gegeven door D.J. ter Harmsel AA RB, C.M. Verdiesen AA en mr. A.E. van Almelo

Naast deze cursus biedt PE-Academy u een aanbod van ruim 75 cursussen waarin actuele, vakinhoudelijke onderwerpen aan bod komen. U kunt onze cursussen online volgen waar en wanneer het u uitkomt. Kennis maken met ons aanbod? Probeer gratis een van onze proefcursussen of neem contact met ons op via 030-26 44 100. Wij staan u graag te woord!

Door: Hanneke van den Bogerd